"Ta'lim va taraqqiyot" ilmiy-uslubiy jurnali 2025-yil 2-soni
Namangan davlat pedagogika institutining “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tomonidan 2022-yil 25-oktabrda ommaviy axborot vositasi sifatida davlat ro’yxatidan (№ 045 044) o‘tkazilgan hamda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Attestatsiya komissiyasining 2024-yil 30-noyabrdagi (№ 364/5) yigʻilishi qaroriga asosan pedagogika fanlari boʻyicha falsafa fanlari doktori (PhD) va fan doktori (DSc) ilmiy darajasiga talabgorlarning dissertatsiya ishlari yuzasidan asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan milliy ilmiy nashrlar (OAK) roʻyhatiga kiritilgan. Jurnalning birinchi soni 2022-yilning dekabr oyidan e’tiboran nashr etib borilmoqda. UDK: 37, Xalqaro standartlashtirish raqami (ISSN): 2992-9008. Jurnalning har bir soni slib.uz saytiga doimiy tarzda yuklab boriladi.
Ushbu tadqiqotning maqsadi Qo‘qon xonligidagi ta’lim tizimining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganishdir. Tadqiqot jarayonida tarixiy manbalar va ilmiy adabiyotlardan foydalanilgan. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, Qo‘qon xonligida madrasalar va maktablar muhim ta’lim muassasalari bo‘lib, ular diniy va ilmiy bilimlarni rivojlantirishga xizmat qilgan. Shuningdek, qizlar ta’limi ham e'tiborga olinishi zarur edi, chunki bu davrda qizlar uchun alohida maktablar tashkil etilgan. Xulosa qilib aytganda, Qo‘qon xonligidagi ta’lim tizimi o‘z zamonasida muhim rol o‘ynagan va yosh avlodning ma'rifatini oshirishga xizmat qilgan.
Kompetensiyaga asoslangan yondashuv bugungi kunda oliy ta’lim muassasalarida asosiy yondashuv sifatida qaraladi. Yondashuv oliy o‘quv yurti o‘qituvchilariga ham, talabalarga ham o‘quv va ta’lim jarayonining faol ishtirokchisi sifatida ma’lum talablarni qo‘yadi. Maqolada o'qituvchilar talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishga o'quv tayyorgarligi bo'yicha so'rov natijalari tahlil qilinadi. Talabalarning mustaqil ishi talabalar va o'qituvchilar uchun ma'lum mazmunli va tashkiliy vazifalarni o'z ichiga olgan eng muhim kognitiv faoliyat hisoblanadi. So‘rov natijalariga ko‘ra, fizika fani doirasida o‘quv jarayoni davomida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning pedagogik shartlarini ishlab chiqishning asosiy yo‘nalishlari belgilandi.
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tafakkurni rivojlantirish ko‘nikmalarini shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari tahlil qilinadi. Bolalar tafakkurining rivojlanish xususiyatlari, ularning yoshiga xos psixologik va pedagogik jihatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mantiqiy, tanqidiy va ijodiy tafakkurni rivojlantirishga yo‘naltirilgan samarali ta’lim texnologiyalari va metodik yondashuvlar haqida fikr yuritiladi. Tadqiqot jarayonida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan o‘yinli mashg‘ulotlar, muammoli ta’lim, interfaol usullar va vizual materiallardan foydalanishning ahamiyati ochib beriladi. Maqolada ta’lim jarayonida tafakkurni rivojlantirishga qaratilgan samarali strategiyalar taklif etilib, pedagoglarning ushbu yo‘nalishda qo‘llashi mumkin bo‘lgan amaliy tavsiyalar beriladi.
Tadqiqot boshlang‘ish sinf tarbiya darslarini o‘qitishning tegishli interaktiv usullarini aniqlash uchun o‘tkazildi. Shu maqsadda umumta’lim maktabining 60 nafar 1-2-sinf o‘quvchilari ishtirokida pedagogik tajriba o‘tkazilib, tarbiya fanini o‘rganishga bo’lgan motivatsiya darajasi bo‘yicha so‘rovnoma o‘tkazildi. O‘quvchilar o’rtasida o’tkazilgan so’rovnomalar va kuzatishlar natijalari darslarda tafakkurni rivojlantiruvchi o‘yinlar, interfaol o‘yinlardan foydalanish hisobiga fikllash, ijodkorlik va tarbiya fanini o‘rganish motivatsiyasining sifat jihatdan ijobiy o‘sishini ko‘rsatdi. Maqolada tafakkurni rivojlantirish ko‘nikmalarini shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari qaratilgan interfaol o‘yin turlari ko‘rib chiqildi, o‘qitishda zamonaviy interfaol o‘yin turlaridan foydalanishning asosiy turlari va usullari tavsiflandi.
Zamonaviy texnologiyalar tasavvurini rivojlantiradi, kerakli mavsuni avtomatik tushunishga va o‘quvchining hissiy va hissiy sohasini rivojlantirishga yordam beradi. O‘tkazilgan interfaol o‘yin turlari tarbiya darslarini oson o‘zlashtirish, o‘yin texnikasidan foydalanishning asosiy xususiyatlariga e’tibor qaratadi va tafakkukni rivojlanturuvchi o‘yinlar, interfaol o’yinlarni o‘rganish jarayoniga joriy etish muhimligi ta’kidlanadi. Tarbiya darslarini tashkil etishda tafakkurni rivojlantirishga qaratilga interfaol usullar mavzuni yaxshi o‘zlashtirishga, o‘quvchilarni fanlarga bo‘lgan qiziqishlarini oshiribgina qolmay, ta’lim sifati va samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Leksik kompetentsiyani rivojlantirish boshlang’ich sinf o'quvchilarning tilni o'zlashtirish jarayonining hal qiluvchi jihati hisoblanadi. Ushbu maqola boshlang'ich sinf ingliz tili darslarida komikslarni integratsiyalash orqali yosh o'quvchilarning leksik kompetentsiyasini oshirish uchun qo'llaniladigan metodologiya haqida umumiy ma'lumot beradi. Komikslardan pedagogik vosita sifatida foydalanish o‘quvchilar e’tiborini o‘ziga tortadigan va so‘z boyligini o‘zlashtirishni osonlashtiruvchi ko‘rgazmali jozibali va matnga boy vositani taqdim etadi. Ushbu metodologiya maqsadli faoliyatni loyihalash, til o'zaro ta'siri va muloqotni rivojlantirish va tegishli baholash usullarini qo'llashni o'z ichiga oladi. Komikslarni dars jarayonida qo’llab orqali o'qituvchilar o'quvchilarning so'z boyligini o'zlashtirish va umumiy til rivojlanishiga yordam beradigan dinamik va interaktiv o'quv muhitini yaratishi mumkin. Ushbu maqolada boshlang'ich sinf ingliz tili darslarida o'quvchilarning leksik kompetensiyasini oshirishda komikslardan samarali metodologiya sifatida foydalanishning ahamiyati ko'rsatilgan.
mazkur maqola chet tillarni o‘rganish jarayonida badiiy adabiyotlarning ahamiyatini tahlil qilishga bag‘ishlangan. O‘rganilayotgan tilning nafaqat grammatika va lug‘at boyligini, balki madaniy va axloqiy qadriyatlarni ham shakllantirishi mumkinligi ta’kidlanadi. Chet tilini o‘rgatishda, ayniqsa, badiiy adabiyotlarning o‘quvchilarda estetik, axloqiy va ma’naviy rivojlanishga ta’siri katta. Maqolada badiiy asarlarni mutola qilish, ularni tahlil qilish va o‘quvchilarni axloqiy qadriyatlar bilan tanishtirishning muhimligi ko‘rsatilib o’tilgan.
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar va ijtimoiy tarmoqlarning yoshlar salomatligiga ta’siri o‘rganilgan. Xususan, psixologik va jismoniy salomatlik nuqtayi nazaridan raqamli texnologiyalarning ijobiy va salbiy jihatlari tahlil qilinadi. Shuningdek, ushbu ta’sirlarni kamaytirish va salomatlikni mustahkamlash bo‘yicha ilmiy-uslubiy tavsiyalar berilgan.
Ushbu maqola boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga Tabiiy fanlarni o‘qitishda ko‘rgazmali vositalardan foydalanishning nazariy asoslarini o‘rganadi. Boshlang'ich sinf o‘quvchilarida Tabiiy fanlarga bo‘lgan qiziqishni shakllantirish ularning kelajakda muvaffaqiyatli bo‘lishiga zamin yaratadi.
maqola pedagogik ta'limda aksiologik yondashuvni o‘rganishga bag‘ishlangan bo‘lib, uning kelajakdagi ingliz tili o‘qituvchilarini tayyorlashdagi ahamiyatini ko‘rsatadi. Unda ushbu yondashuvning vazifalari yoritilgan, ularning orasida tolarantlikni rivojlantirish, boshqa madaniyatga hurmatni shakllantirish, kasbiy identifikatsiya va intermadaniy kommunikatsiya sohasidagi kompetensiyani shakllantirish kabilar ajratilgan. Talabalar qiymat orientatsiyalarini kuchaytirishga qaratilgan metodlar va ish shakllari, masalan, munozaralar, loyiha ishlari va pedagogik amaliyotlar tavsiflangan. Yakunida aksiologik yondashuvning kelajakdagi o‘qituvchilarda ko‘p madaniy muhittagi kasbiy faoliyatni amalga oshirishga tayyorligini shakllantirishdagi ahamiyati ta’kidlangan.
Maqolada boshlang'ich xokkeychilarda jismoniy fazilatlarni rivojlantirish uchun qo'llaniladigan an'anaviy va innovatsion mashg'ulotlar usullari muhokama qilinadi. Mazkur yondashuvlarning samaradorligi, ularning sportchilarni tayyorlashga ta’siri va mashg‘ulotlar jarayoniga zamonaviy usullarni joriy etish istiqbollari qiyosiy tahlil qilindi.
