"Ta'lim va taraqqiyot" ilmiy-uslubiy jurnali 2025-yil 2-soni
"Ta'lim va taraqqiyot" ilmiy-uslubiy jurnali 2025-yil 2-soni
Namangan davlat pedagogika institutining “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tomonidan 2022-yil 25-oktabrda ommaviy axborot vositasi sifatida davlat ro’yxatidan (№ 045 044) o‘tkazilgan hamda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Attestatsiya komissiyasining 2024-yil 30-noyabrdagi (№ 364/5) yigʻilishi qaroriga asosan pedagogika fanlari boʻyicha falsafa fanlari doktori (PhD) va fan doktori (DSc) ilmiy darajasiga talabgorlarning dissertatsiya ishlari yuzasidan asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan milliy ilmiy nashrlar (OAK) roʻyhatiga kiritilgan. Jurnalning birinchi soni 2022-yilning dekabr oyidan e’tiboran nashr etib borilmoqda. UDK: 37, Xalqaro standartlashtirish raqami (ISSN): 2992-9008. Jurnalning har bir soni slib.uz saytiga doimiy tarzda yuklab boriladi.
Mazkur maqolada raqamli ta’lim muhiti sharoitida bo‘lajak dasturchilarning matematik kompetentligini rivojlantirishning zamonaviy metodik yondashuvlari ilmiy asosda yoritiladi. Ta’lim jarayonida raqamli texnologiyalardan foydalanish, matematik tafakkurni shakllantirish va yechimga yo‘naltirilgan interfaol usullar orqali dasturchilarning kasbiy tayyorgarligini mustahkamlash yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Matematika fanining dasturlash bilan integratsiyasi, algoritmik tafakkurni rivojlantirishda funksional va amaliy matematik bilimlarning ahamiyati ochib beriladi.
Ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’qituvchilarining kasbiy identifikatsiyasini rivojlantirish jarayonida yuzaga kelayotgan amaliy muammolar tahlil qilinadi. Tadqiqot davomida o’qituvchilarning professional o’sishi, ta’lim tizimining zamonaviy talablariga javob berish va shaxsiy hamda kasbiy rivojlanishga ta’sir etuvchi omillar aniqlangan. Maqolada metodologik yondashuvlar va psixologik qo’llab-quvvatlashning ahamiyati, shuningdek, o’qituvchilarga motivatsiya berish va ularning kasbiy identifikatsiyasini mustahkamlash bo’yicha ilg’or tajribalar va tavsiyalar keltirilgan. Natijalar ta’lim sifatini oshirish va o’qituvchilarning ish faoliyatini samarali tashkil etishga qaratilgan strategiyalar ishlab chiqish zarurligini ko’rsatadi.
Axloqiy madaniyat - axloqiy tarbiya talqinida hal etilishi lozim. Axloqiy tarbiya – jamiyat maʼnaviy hayotidagi muhim ijtimoiy hodisa boʻlib, odob-axloq tizimini, axloqiy fazilatlarni zamon talablari asosida har qaysi avlod ongiga singdirish shakli hisoblanadi. Maqola yoshlarni har tomonlama odob-axloq doirasida yetuk va barkamol qilib tarbiyalash uchun xizmat qiladi.
Maqolada o‘quvchilаrni аtrоf-muhit muаmmоlаri hаqidа tаnqidiy fikrlаsh, ekologik madaniyatni shakllantirish yuzasidan yanada rivojlantitrishga oid bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishning metodologik asoslariga qaratilgan bo‘lib, bаhоlаsh vа аsоsli qаrоrlаr qаbul qilishgа undаshdа intеrаktiv o‘yinlarning metodologik, vizuаl еlеmеntlаrning o‘rni, tabiatni asrash va muhofaza qilish yuzasidan imkoniyatlarini o‘rganish hususiyatlariga qaratilgan tushunchalarnining pedagogik jihatlari yoritib berilgan.
Ushbu tadqiqotning maqsadi Qo‘qon xonligidagi ta’lim tizimining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganishdir. Tadqiqot jarayonida tarixiy manbalar va ilmiy adabiyotlardan foydalanilgan. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, Qo‘qon xonligida madrasalar va maktablar muhim ta’lim muassasalari bo‘lib, ular diniy va ilmiy bilimlarni rivojlantirishga xizmat qilgan. Shuningdek, qizlar ta’limi ham e'tiborga olinishi zarur edi, chunki bu davrda qizlar uchun alohida maktablar tashkil etilgan. Xulosa qilib aytganda, Qo‘qon xonligidagi ta’lim tizimi o‘z zamonasida muhim rol o‘ynagan va yosh avlodning ma'rifatini oshirishga xizmat qilgan.
Kompetensiyaga asoslangan yondashuv bugungi kunda oliy ta’lim muassasalarida asosiy yondashuv sifatida qaraladi. Yondashuv oliy o‘quv yurti o‘qituvchilariga ham, talabalarga ham o‘quv va ta’lim jarayonining faol ishtirokchisi sifatida ma’lum talablarni qo‘yadi. Maqolada o'qituvchilar talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishga o'quv tayyorgarligi bo'yicha so'rov natijalari tahlil qilinadi. Talabalarning mustaqil ishi talabalar va o'qituvchilar uchun ma'lum mazmunli va tashkiliy vazifalarni o'z ichiga olgan eng muhim kognitiv faoliyat hisoblanadi. So‘rov natijalariga ko‘ra, fizika fani doirasida o‘quv jarayoni davomida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etishning pedagogik shartlarini ishlab chiqishning asosiy yo‘nalishlari belgilandi.
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tafakkurni rivojlantirish ko‘nikmalarini shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari tahlil qilinadi. Bolalar tafakkurining rivojlanish xususiyatlari, ularning yoshiga xos psixologik va pedagogik jihatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mantiqiy, tanqidiy va ijodiy tafakkurni rivojlantirishga yo‘naltirilgan samarali ta’lim texnologiyalari va metodik yondashuvlar haqida fikr yuritiladi. Tadqiqot jarayonida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan o‘yinli mashg‘ulotlar, muammoli ta’lim, interfaol usullar va vizual materiallardan foydalanishning ahamiyati ochib beriladi. Maqolada ta’lim jarayonida tafakkurni rivojlantirishga qaratilgan samarali strategiyalar taklif etilib, pedagoglarning ushbu yo‘nalishda qo‘llashi mumkin bo‘lgan amaliy tavsiyalar beriladi.
Tadqiqot boshlang‘ish sinf tarbiya darslarini o‘qitishning tegishli interaktiv usullarini aniqlash uchun o‘tkazildi. Shu maqsadda umumta’lim maktabining 60 nafar 1-2-sinf o‘quvchilari ishtirokida pedagogik tajriba o‘tkazilib, tarbiya fanini o‘rganishga bo’lgan motivatsiya darajasi bo‘yicha so‘rovnoma o‘tkazildi. O‘quvchilar o’rtasida o’tkazilgan so’rovnomalar va kuzatishlar natijalari darslarda tafakkurni rivojlantiruvchi o‘yinlar, interfaol o‘yinlardan foydalanish hisobiga fikllash, ijodkorlik va tarbiya fanini o‘rganish motivatsiyasining sifat jihatdan ijobiy o‘sishini ko‘rsatdi. Maqolada tafakkurni rivojlantirish ko‘nikmalarini shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari qaratilgan interfaol o‘yin turlari ko‘rib chiqildi, o‘qitishda zamonaviy interfaol o‘yin turlaridan foydalanishning asosiy turlari va usullari tavsiflandi.
Zamonaviy texnologiyalar tasavvurini rivojlantiradi, kerakli mavsuni avtomatik tushunishga va o‘quvchining hissiy va hissiy sohasini rivojlantirishga yordam beradi. O‘tkazilgan interfaol o‘yin turlari tarbiya darslarini oson o‘zlashtirish, o‘yin texnikasidan foydalanishning asosiy xususiyatlariga e’tibor qaratadi va tafakkukni rivojlanturuvchi o‘yinlar, interfaol o’yinlarni o‘rganish jarayoniga joriy etish muhimligi ta’kidlanadi. Tarbiya darslarini tashkil etishda tafakkurni rivojlantirishga qaratilga interfaol usullar mavzuni yaxshi o‘zlashtirishga, o‘quvchilarni fanlarga bo‘lgan qiziqishlarini oshiribgina qolmay, ta’lim sifati va samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Leksik kompetentsiyani rivojlantirish boshlang’ich sinf o'quvchilarning tilni o'zlashtirish jarayonining hal qiluvchi jihati hisoblanadi. Ushbu maqola boshlang'ich sinf ingliz tili darslarida komikslarni integratsiyalash orqali yosh o'quvchilarning leksik kompetentsiyasini oshirish uchun qo'llaniladigan metodologiya haqida umumiy ma'lumot beradi. Komikslardan pedagogik vosita sifatida foydalanish o‘quvchilar e’tiborini o‘ziga tortadigan va so‘z boyligini o‘zlashtirishni osonlashtiruvchi ko‘rgazmali jozibali va matnga boy vositani taqdim etadi. Ushbu metodologiya maqsadli faoliyatni loyihalash, til o'zaro ta'siri va muloqotni rivojlantirish va tegishli baholash usullarini qo'llashni o'z ichiga oladi. Komikslarni dars jarayonida qo’llab orqali o'qituvchilar o'quvchilarning so'z boyligini o'zlashtirish va umumiy til rivojlanishiga yordam beradigan dinamik va interaktiv o'quv muhitini yaratishi mumkin. Ushbu maqolada boshlang'ich sinf ingliz tili darslarida o'quvchilarning leksik kompetensiyasini oshirishda komikslardan samarali metodologiya sifatida foydalanishning ahamiyati ko'rsatilgan.
mazkur maqola chet tillarni o‘rganish jarayonida badiiy adabiyotlarning ahamiyatini tahlil qilishga bag‘ishlangan. O‘rganilayotgan tilning nafaqat grammatika va lug‘at boyligini, balki madaniy va axloqiy qadriyatlarni ham shakllantirishi mumkinligi ta’kidlanadi. Chet tilini o‘rgatishda, ayniqsa, badiiy adabiyotlarning o‘quvchilarda estetik, axloqiy va ma’naviy rivojlanishga ta’siri katta. Maqolada badiiy asarlarni mutola qilish, ularni tahlil qilish va o‘quvchilarni axloqiy qadriyatlar bilan tanishtirishning muhimligi ko‘rsatilib o’tilgan.
