"Ta'lim va taraqqiyot" ilmiy-uslubiy jurnali 2025-yil 5-soni

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Mazkur maqolada mustaqillik davri o‘zbek she’riyatida poetik tafakkurning yangilanish jarayoni, badiiy izlanishlar va modernizatsiya tendensiyalari keng qamrovda tahlil etilgan. Mustaqillik yillarida jamiyatning siyosiy, ijtimoiy va ma’naviy hayotida yuz bergan o‘zgarishlar adabiyotning mazmuni, shakli va estetik yo‘nalishlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Ayniqsa, o‘zbek she’riyatida inson ruhiy olamini yoritish, milliy o‘zlikni anglash, falsafiy mushohada va ma’naviy ozodlik g‘oyalari yangi poetik shakl va badiiy ifoda vositalari orqali namoyon bo‘ldi. Poetik tafakkurning yangilanishi, avvalo, so‘zning ma’no qatlamlarini chuqurlashtirish, ramziy va metaforik ifodaning kuchayishi, erkin vazn va noan’anaviy shakllarning keng qo‘llanishida ko‘zga tashlanadi. Shu bilan birga, modernizm va postmodernizm yo‘nalishlariga xos uslublarning milliy ruh bilan uyg‘unlashuvi o‘zbek she’riyatini jahon adabiy jarayoni bilan teng rivojlanish bosqichiga olib chiqdi. Rauf Parfi, Shavkat Rahmon, Halima Xudoyberdiyeva, Xurshid Davron, Usmon Azim, Jamol Kamol, Muhammad Yusuf kabi ijodkorlar she’riyatida inson, vaqt, ruhiyat, Vatan va erkinlik haqidagi falsafiy mushohada, ramz va timsollar orqali poetik tafakkurning yangi bosqichi shakllandi. Ularning asarlarida badiiy tafakkurning erkinlashuvi, milliy uyg‘onish va modernistik izlanishlar uyg‘un ifodasini topdi. Maqolada mustaqillik davri o‘zbek she’riyatidagi poetik tafakkurning yangilanishini belgilovchi asosiy omillar – erkin fikrlash, individual uslub, falsafiylik, milliylik, modernistik shakl va mazmun yangiligi, badiiy tajriba va intertekstual yondashuvlar tahlil etilgan. Tadqiqot natijalari o‘zbek adabiyotida yangi bosqich, ya’ni milliy va jahon poetik tafakkuri sintezining shakllanayotganini ko‘rsatadi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Ushbu maqolada songi yillarda maktabgacha ta’limtashkiloti bolalar rivojlanishiga oid qaror farmonlar xamda makttabgachga tayyorlov guruh bolalarni o‘qish savodxonligini rivojlantirishda rivojlanturuvchi ta’lim muxiti xamda markazlarning o‘ziga xos tasirini bolalarni kuzatish, rivojlanish xamda muxitning o‘ziga xosligi shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv asosida o‘qish savodxonligini rivojlantirish xaqida malumotlar berilgan.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

ushbu ilmiy maqolada jahonda ta’lim jarayonining asosiy tashkilotchilari sifatida o‘qituvchilar psixologik va pedagogik tayyorgarligini oshirish va ularning kasbiy kompetensiyalarini rivojlantirish muammolariga doir qator tadqiqotlar olib borilmoqda. Jumladan, o‘qituvchilar ijtimoiy faolligini oshirish, ijtimoiy kompetensiyalarini tarkib toptirish hamda ijtimoiy muhitda shaxslararo samarali munosabatlarni tashkil etishga innovatsion, integrativ, aksiologik va akmeologik yondashuvlarni amalga oshirish muammolariga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda. Respublikamizda pedagogik ta’lim jarayonini takomillashtirish raqobatbardosh kadrlarni tayyorlash, ta’lim sifatini oshirish, uzluksiz ta’lim mazmunini yangi bosqichga ko‘tarish hamda ta’lim jarayonlarini samaradorligini oshirishda pedagoglar kasbiy tayyorgarligini yangi bosqichga ko‘tarishning muhim omili ekanligini inobatga olgan holda ushbu muammoga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda. Muammoning fundamental tavsifiga to‘xtalgan holda Prezidentimiz “Yana bir muammoni hal etish o‘ta muhim hisoblanadi: bu pedagoglar va professor-o‘qituvchilar tarkibining professional darajasi, ularning maxsus bilimlaridir. Bu borada ta’lim olish, ma’naviy ma’rifiy kamolot masalalari va haqiqiy qadriyatlarini shakllantirish jarayonlariga faol ko‘mak beradigan muhitni yaratish zarur” deb alohida ta’kidlab o‘tganlar.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Ushbu maqolada geometriya fanini o‘qitish jarayonida inversiya (aylantirish) tushunchasining o‘rni, uning yasashga doir masalalarni yechishda tatbiqi va metodik imkoniyatlari tahlil qilingan. Inversiya geometriyada muhim o‘rin tutuvchi geometrik o‘zgarishlardan biri sifatida qaraladi va u yordamida murakkab geometrik masalalarni soddalashtirish, yasashlarni optimallashtirish hamda o‘quvchilarning fazoviy tasavvurini rivojlantirish imkoniyatlari ochib berilgan. Maqolada inversiyaning analitik va geometrik talqinlari, shuningdek, raqamli ta’lim muhitida (GeoGebra, Desmos va boshqa dasturlar orqali) uni vizuallashtirish metodlari yoritiladi. Tadqiqot natijalari inversiyani o‘qitish jarayoniga kiritish o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirishga xizmat qilishini ko‘rsatadi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Ushbu maqolada adabiyot darslarida dramatik asarlar matni ustida ishlash jarayonida interaktiv metodlardan foydalanishning ahamiyati, samaradorligi va bu jarayonni tashkil etish uchun zarur bo‘lgan pedagogik hamda metodik shart-sharoitlar tahlil qilinadi. Maqolada interaktiv yondashuvlar dramatik asarning sahnaviy xususiyatlarini ochib berishda, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, ijodiy yondashuv va muloqot ko‘nikmalarini shakllantirishdagi o‘rni yoritilgan. Shuningdek, rolga kirish, dramatizatsiya, aqliy hujum, bahs-munozara, “fishbone”, “insert” kabi metodlarning o‘quvchilar faolligini oshirishdagi ta’siri ilmiy asosda ko‘rsatilgan. Tadqiqot natijalari interaktiv metodlardan foydalanish o‘quvchilarning dramatik asarni chuqurroq idrok etishiga, badiiy tafakkurini rivojlantirishiga, estetik didini va sahnaviy tafakkurini shakllantirishiga xizmat qilishini ko‘rsatadi. Maqola zamonaviy adabiyot ta’limida interaktiv metodlar asosida o‘qitishning nazariy va amaliy asoslarini yoritishga qaratilgan bo‘lib, pedagogik jarayonda innovatsion yondashuvlarni tatbiq etishning dolzarbligini asoslaydi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Zamonaviy ta’lim jarayonida talabalarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirish muhim pedagogik vazifalardan biri hisoblanadi. Ushbu maqolada fanlararo integratsiya asosida talabalar ilmiy dunyoqarashini rivojlantirishning nazariy-metodologik asoslari va amaliy metodikasi tahlil qilingan. Tadqiqotda fanlararo integratsiyaning turli shakllari, ilmiy dunyoqarash tarkibiy komponentlari hamda ularning o‘zaro bog’liqligi sistemli tarzda o‘rganilgan. Maqolada fanlararo integratsion yondashuv asosida talabalarning ilmiy dunyoqarashini rivojlantirish uchun kompleks metodika ishlab chiqilgan bo‘lib, bu metodika konseptual, mazmuniy, texnologik va baholovchi komponentlarni o‘z ichiga oladi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, fanlararo integratsiya talabalarning bilimlarni sistemali idrok etishi, hodisalar o‘rtasidagi bog’lanishlarni tushunishi, tanqidiy fikrlash qobiliyati va muammolarni kreativ yechish ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Zamonaviy ta'lim tizimining samarali rivojlanishi pedagog kadrlarning innovatsion faoliyatga qanchalik tayyor ekanligiga bevosita bog'liqdir. Ushbu maqolada pedagog xodimlarning innovatsion faoliyatga tayyorgarlik darajasini baholashning asosiy mezonlari, ko‘rsatkichlari va yondashuvlari tahlil qilingan. Tadqiqot doirasida pedagoglarning innovatsion kompetensiyalari, motivatsion tayyorgarligi, kasbiy-shaxsiy sifatlari va amaliy ko‘nikmalari kompleks tarzda o‘rganilgan. Maqolada pedagog kadrlarning innovatsion faoliyatga tayyorgarligini baholash uchun ko‘p komponentli model taklif etilgan bo‘lib, bu model kognitiv, motivatsion, kreativ va texnologik jihatlarni o‘z ichiga oladi. Tadqiqot natijalari pedagog kadrlarni innovatsion faoliyatga tayyorlash jarayonini optimallashtirish va ta'lim muassasalarida innovatsion muhitni shakllantirish uchun amaliy tavsiyalar berishga imkon beradi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

Ushbu maqola Sharq mutafakkirlarining ijtimoiy nazorat haqidagi konsepsiyalarini tarixiy-falsafiy jihatdan tahlil qilib, ularning zamonaviy fuqarolik jamiyati institutlariga qanday qo‘llanilishi mumkinligini o‘rganadi. Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Al-G‘azzoliy, Yusuf Xos Hojib va Alisher Navoiy asarlaridagi axloqiy, huquqiy va madaniy-ma’rifiy nazorat g‘oyalari tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, qadimiy Sharq nazariyalari bugungi jamoatchilik nazorati mexanizmlarini boyitishi, fuqarolik jamiyatining institutlarini mustahkamlashi va davlat boshqaruvi samaradorligini oshirishga xizmat qilishi mumkin. Maqolada nazariy xulosalar bilan birga mahalliy va milliy tadbirlar orqali axloqiy-ma’naviy jihatlarni saqlash, huquqiy institutlarni faollashtirish va jamoatchilik monitoringi mexanizmlarini kengaytirish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ham beriladi.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

ushbu ilmiy maqolada Oʻzbek folklor san’atining yoshlar madaniyatini rivojlantirishdagi oʻrni va ahamiyati kompleks tahlil qilinadi. Tadqiqot davomida folklorning yoshlar ma’naviy dunyosini shakllantirish, milliy qadriyatlarni singdirish va zamonaviy sharoitda madaniy merosni saqlab qolishdagi imkoniyatlari ilmiy asosda oʻrganilgan. Maqolada Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining ma’naviy-ma’rifiy soha, yoshlar siyosati va madaniyatni rivojlantirishga oid qarorlari hamda normativ-huquqiy hujjatlariga muvofiq folklor san’atini rivojlantirishning metodik asoslari yoritilgan. Empirik tadqiqotlar natijasida folklor elementlarini zamonaviy pedagogik texnologiyalar, raqamlashtirish va interfaol usullar bilan uygʻunlashtirish orqali yoshlar madaniyatini rivojlantirish samaradorligi aniqlandi. Xususan, fakultativ darslar, loyihaviy ishlar va multimedia vositalari yordamida yoshlarning folklorga boʻlgan qiziqishi 42% ga oshirilishi, milliy madaniyat bilim darajasi 46% ga yaxshilanishi kuzatildi. Tadqiqot natijalari asosida folklor san’atini yoshlar madaniyatiga integratsiyalashning ilmiy-nazariy asoslari va amaliy tavsiyalari ishlab chiqilgan.

Yuklab olish Annotatsiya ›

---

Annotatsiya

ushbu maqolada nogironligi bo‘lgan o‘quvchilar uchun adaptiv musiqa o‘qitish metodikalarining zamonaviy model va texnologiyalari pedagogik va metodik jihatlari bilan yoritilgan. Tadqiqotda multimodal yondashuv, interaktiv mashg‘ulotlar va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT) musiqiy kompetensiyalarni rivojlantirishdagi samaradorligi tahlil qilingan. Shuningdek, individualizatsiyalashgan adaptiv metodikalarning o‘quvchilarning ritmik, intonatsion va ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishdagi roli, ularning ijtimoiy va emotsional moslashuviga ta’siri ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalari pedagogik jarayonni optimallashtirish, maxsus tayyorlangan metodik resurslar va zamonaviy texnologiyalar yordamida o‘quvchilarning musiqiy savodxonligini oshirish imkoniyatlarini ko‘rsatadi.