ONTOLOGIYAGA ASOSLANGAN BILIMLARNI QAZIB OLISH VA ELEKTR JIHOZLARINI ETKAZIB BERISH ZANJIRLARI UCHUN BILIMLAR GRAFIGINI QURISH: MASSHTABLI ARXITEKTURA VA O'ZBEKISTON VA MDH MAMLAKATLARI TAJRIBASINING QIYOSIY TAHLILI
Mualliflar: Абдуллабекова Д.Р. , Кутбидинов О.М.
Annotatsiya Maqolada elektr ta’minoti zanjirini to‘liq raqamli qo‘llab-quvvatlash uchun bilimlarni olish va ontologiyalarni yaratishga zamonaviy yondashuv taqdim etilgan. Iyerarxik ontologik model, bilimlarni ajratib olishning gibrid konveyeri (D2R/ETL → NLP → LLM) va gibrid grafga asoslangan saqlash arxitekturasi (Neo4j + RDF-xotira) taklif etilgan. Markaziy Osiyo va MDH mamlakatlari uchun amaliy moslashuvga alohida e’tibor qaratilgan - O‘zbekiston va qo‘shni davlatlar bo‘yicha statistik ko‘rsatkichlar (elektr energiyasi ishlab chiqarish, qayta tiklanadigan manbalar ulushi, tarmoqlardagi yo‘qotishlar) keltirilgan, tezkor kuzatuvchanlik va nuqsonlarni tahlil qilishda raqamli egizaklar va SCADA/IIoT ning roli ko‘rsatilgan. 15M mohiyatdagi sintetik yuklamada arxitektura so‘rovlarning past latentligi va bilimlarni avtomatlashtirilgan tarzda olishning yuqori aniqligini namoyish etadi Kalit so'zlar: ontologiya; bilimlarni ajratib olish; intellektual tizim; bilimlar grafi; raqamli egizak; SCADA; IIoT; energetika; semantik modellashtirish; boshqaruv